အာဂ်င္တီးနား တရား႐ုံးမွာ ျမန္မာစစ္တပ္ရဲ႕ ျပစ္မႈေတြ ၾကားနာစစ္ေဆးမႈ စတင္
အာဂ်င္တီးနားႏိုင္ငံ ေဘြႏိုေအးရီးစ္ ၿမိဳ႕ တရား႐ုံးမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံက ႐ိုဟင္ဂ်ာေတြအေပၚ
လူမ်ိဳးတုန္း သတ္ျဖတ္မႈ စြဲခ်က္နဲ႔ ျမန္မာ အရပ္ဘက္နဲ႔ စစ္ဘက္
ေခါင္းေဆာင္ေတြကို စြဲဆိုထားတဲ့ အမႈအတြက္ ၾကားနာစစ္ေဆးမႈေတြကို
မေန႔က စတင္ျပဳလုပ္ခဲ့ရာမွာ ျမန္မာစစ္တပ္ရဲ႕ သတ္ျဖတ္မႈေတြကေန
အသက္မေသပဲ က်န္ခဲ့တဲ့ ႐ိုဟင္ဂ်ာ အမ်ိဳးသမီး ၆ ဦး တက္ေရာက္ၿပီး ထြက္ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။
မၾကာခင္ ရက္ပိုင္းအတြင္းမွာပဲ ဒီအမႈနဲ႔ ပက္သက္ၿပီး စုံစမ္းစစ္ေဆးဖို႔ တရား႐ုံးက
အမိန႔္ခ်လိမ့္မယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္တဲ့အေၾကာင္း ဒီအမႈကို လိုက္ပါေဆာင္႐ြက္ေနသူေတြက
ေျပာပါတယ္။
႐ိုဟင္ဂ်ာ အဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႔ ေတာင္အေမရိက ႏိုင္ငံေတြက လူ႔အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားသူ
အဖြဲ႕အစည္းေတြဟာ ႐ိုဟင္ဂ်ာေတြအေပၚ ျမန္မာစစ္တပ္က က်ဴးလြန္တဲ့
ရာဇဝတ္မႈေတြအတြက္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႈးႀကီး မင္းေအာင္လႈိင္နဲ႔
ႏိုင္ငံေတာ္ အတိုင္ပင္ခံ ပုဂိုလ္ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ အပါအဝင္
စစ္ဘက္နဲ႔ အရပ္ဘက္ ေခါင္းေဆာင္အခ်ိဳ႕ကိုတာဝန္ရွိသူေတြအျဖစ္ သတ္မွတ္ၿပီး၊
အာဂ်င္တီးနားႏိုင္ငံ ေဘြႏိုေအးရီးၿမိဳ႕ တရား႐ုံးမွာ ၂၀၁၉ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလက
တရားစြဲဆိုခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။
ဒီတရားစြဲဆိုမႈဟာ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံမွာ စစ္ရာဇဝတ္မႈ နဲ႔ လူသားမ်ိဳးႏြယ္ အေပၚ က်ဴးလြန္တဲ့
ရာဇဝတ္မႈ လို ဆိုးဝါး ျပင္းထန္တဲ့ ရာဇဝတ္မႈေတြကို အျခားႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံက တရား႐ုံးမွာ
တရားစြဲဆိုခြင့္ ရွိေစတဲ့ ဒီ universal jurisdiction သေဘာတရားကို အေျခခံတာျဖစ္ၿပီး၊
ဒီအမႈမွာ သက္ဆိုင္ရာ တာဝန္ရွိသူေတြကို အျပစ္ရွိေၾကာင္း အမိန႔္ခ်မွတ္ႏိုင္ရင္၊
ႏိုင္ငံတကာအဆင့္ ဖမ္းဝရမ္း ထုတ္ႏိုင္ဖို႔လည္း ေမွ်ာ္လင့္ေၾကာင္း ဒီအမႈအတြက္
ေရွ႕ေနအျဖစ္ လိုက္ပါေဆာင္႐ြက္ေပးေနတဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး
အထူးကိုယ္စားလွယ္ေဟာင္း မစၥတာ ကြင္တားနားက ေျပာထားပါတယ္။
ၾသဂုတ္လ ၁၇ရက္ေန႔က အြန္လိုင္းကေန ျပဳလုပ္တဲ့ ၾကားနားစစ္ေဆးမႈမွာေတာ့
ျမန္မာ ႐ိုဟင္ဂ်ာအသင္း ယူေက ရဲ႕ ဥကၠဌ ဦးထြန္းခင္နဲ႔ ျမန္မာစစ္တပ္ရဲ႕ ရွင္းလင္းေရး
လုပ္ေဆာင္မႈေတြအတြင္း အသက္မေသပဲ က်န္ခဲ့တဲ့ ႐ိုဟင္ဂ်ာ အမ်ိဳးသမီး ေျခာက္ဦးတို႔ရဲ႕
ထြက္ဆိုခ်က္ေတြကို ၾကားနာခဲ့ပါတယ္။
“ဒီအမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္က ရခိုင္ျပည္နယ္မွာ တပ္မေတာ္က နယ္ေျမရွင္းလင္းေရး
လုပ္ေဆာင္ရာမွာ အသက္မေသပဲ က်န္ခဲ့တဲ့သူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
အခုဆိုရင္ အဲဒီအျဖစ္အပ်က္ေတြ ျဖစ္ခဲ့တာ ေလးႏွစ္ျပည့္ခဲ့ပါၿပီ။
တပ္မေတာ္က နယ္ေျမရွင္းလင္းေရး လုပ္တဲ့အထဲက ႐ြာတစ္႐ြာမွာ ေနထိုင္ခဲ့တဲ့
ဒီအမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ျမန္မာတပ္မေတာ္က က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ အရက္စက္ဆုံး
ျပစ္မႈေတြကို မ်က္ျမင္ ႀကဳံခဲ့ရပါတယ္။
တပ္မေတာ္သားေတြ သူတို႔႐ြာထဲကို ေရာက္လာၿပီး အမ်ိဳးသား
အားလုံးကို စတင္သတ္ျဖတ္ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး အမ်ိဳးသမီးေတြကိုလည္း
အုပ္စုဖြဲ႕ မုဒိန္းက်င့္ခဲ့ပါတယ္။
သူတို႔ရဲ႕ ကေလးေတြလည္း သတ္ျဖတ္ခံခဲ့ရပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္မို႔ အဲဒီ႐ြာကေန သူတို႔ထြက္ေျပးခဲ့ပါတယ္။
အခု ဒီအမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏိုင္ငံ ေကာက္ဘဇားက ဒုကၡသည္ စခန္းမွာ
ေနထိုင္ေနပါတယ္။ ဒီေန႔ထြက္ဆိုခဲ့တဲ့တာ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၂၉ ရက္က
ရခိုင္ျပည္နယ္က အဲဒီ႐ြာမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ အျဖစ္အပ်က္ေတြအေၾကာင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ”
ျမန္မာ ႐ိုဟင္ဂ်ာအသင္း (ယူေက)က ဦးထြန္းခင္ကေတာ့ ဒီ အာဂ်င္တီးနား တရား႐ုံးမွာစြဲဆိုထားတဲ့
အမႈဟာ ႐ိုဟင္ဂ်ာေတြအတြက္တင္မကပဲ ျမန္မာစစ္တပ္ရဲ႕ ဖိႏွိပ္မႈကို ခံရတဲ့
လူနည္းစု အားလုံးအတြက္ တရားမွ်တမႈ ရဖို႔ လမ္းစျဖစ္လာဖို႔ ေမွ်ာ္လင့္ေၾကာင္း ေျပာပါတယ္။
တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပဲ ကုလသမဂၢရဲ႕ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ တရား႐ုံး ICC မွာ ဂမ္ဘီယာႏိုင္ငံကေန
ျမန္မာႏိုင္ငံကို လူမ်ိဳးတုန္း သတ္ျဖတ္မႈ စြဲခ်က္အတြက္ တရားစြဲဆိုထားတဲ့ အမႈနဲ႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏိုင္ငံကို
ထြက္ေျပးလာတဲံ ႐ိုဟင္ဂ်ာေတြအတြက္ ႏိုင္ငံတကာ ရာဇဝတ္မႈ တရား႐ုံး အိုင္စီစီမွာ
တရားစြဲဆိုထားတဲ့ အမႈေတြလည္း ရွိေနပါတယ္။
ဒီအာဂ်င္တီးနားႏိုင္ငံမွာ စြဲဆိုထားတဲ့ အမႈကို အိုင္စီစီ တရား႐ုံးကလည္း အားေပးေထာက္ခံထားၿပီး၊
ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြကို မွတ္တမ္းတင္ေနတဲ့ လြတ္လပ္တဲ့
စုံစမ္းစစ္ေဆးေရး ယႏၲရား IIMM နဲ႔လည္း ပူးေပါင္း ေဆာင္႐ြကေနတဲ့အေၾကာင္း
မစၥတာ ကြင္တားနားက ေျပာပါတယ္။
မေန႔က ၾကားနာစစ္ေဆးမႈအတြင္းမွာ အာဂ်င္တီးနား တရား႐ုံးဟာ
Universal jurisdiction သေဘာတရားအရ ဒီတရားစြဲဆိုမႈဟာ တရားဝင္ျဖစ္မျဖစ္
ေမးခြန္းထုတ္တာမရွိပဲ၊ ဒီ တရား႐ုံးမွာ စြဲဆိုထားတဲ့ အမႈဟာ ႏိုင္ငံတကာ
ရာဇဝတ္မႈတရား႐ုံး အိုင္စီစီမွာ စြဲဆိုထားတဲ့ အမႈနဲ႔ ထပ္ေနတာမ်ိဳး ရွိမရွိကိုသာ
စစ္ေဆးခဲ့တယ္လို႔ မစၥတာ ကြင္တားနားက ေျပာပါတယ္။
“အခု ေဘြႏိုေအးရီးစ္ ၿမိဳ႕ တရား႐ုံးမွာစြဲဆိုထားတဲ့ အမႈက တိုင္ၾကားခ်က္ေတြဟာ
အိုင္စီစီ တရား႐ုံးမွာ စြဲဆိုထားတဲ့ အမႈက တိုင္ၾကားခ်က္ေတြနဲ႔ overlap ျဖစ္ၿပီး
ထပ္ေနတာ ရွိမရွိကိုပဲ စစ္ေဆးေနပါတယ္။ ဒါနဲ႔ ပက္သက္လို႔ေတာ့ overlap ျဖစ္ေနတာ မရွိပါဘူး။
ICC တရား႐ုံးက စြဲဆိုထားတဲ့ အမႈက ႐ိုဟင္ဂ်ာေတြကို ဖိႏွိပ္မႈနဲ႔ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီး
ထြက္ေျပးေအာင္ အတင္းအဓမ ေမာင္းထုတ္ခဲ့တဲ့ ျပစ္မႈေတြအတြက္ ျဖစ္ပါတယ္။
အခု ဦးထြန္းခင္နဲ႔ ႐ိုဟင္ဂ်ာ အမ်ိဳးသမီး ၆ဦး ထြက္ဆိုခဲ့တဲ့ အမႈကေတာ့
ျမန္မာႏိုင္ငံနယ္နမိတ္အတြင္းမွာပဲ ႐ိုဟင္ဂ်ာေတြကို အစေဖ်ာက္ျပစ္တာ၊
ညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္မႈေတြ က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ က်ဴးလြန္တာ၊ အစုလိုက္အၿပဳံလိုက္
လူသတ္မႈနဲ႔ မုဒိန္းမႈေတြ က်ဴးလြန္ခဲ့တာ နဲ႔ အစုလိုက္အၿပဳံလိုက္ ေထာင္သြင္း အက်ဥ္းခ်ခဲ့တာ
စတဲ့ ျပစ္မႈေတြအတြက္ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္မို႔ အာဂ်င္တီးနား တရား႐ုံးအေနနဲ႔ ဒီအမႈကို
ေရွ႕ဆက္ၿပီး စုံစမ္းစစ္ေဆးဖို႔အတြက္ အမိန႔္ခ်ဖို႔ပဲ ရွိပါတယ္။ ဒါဟာ က်ဴးလြန္ခံရသူေတြအတြက္
တရားမွ်တမႈ ရဖို႔ အေရးႀကီးတဲ့ အဆင့္ တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ”
အာဂ်င္တီးနားတရား႐ုံးဟာ ဒီအမႈအတြက္စုံစမ္းစစ္ေဆးမႈေတြ ဆက္လုပ္ဖို႔ အမိန႔္ကို
မၾကာခင္ တစ္ပတ္ ႏွစ္ပတ္အတြင္း ခ်မွတ္လိမ့္မယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္ေၾကာင္း မစၥတာ ကြင္တားနားက
ေျပာပါတယ္။
အာဂ်င္တီးနားႏိုင္ငံက တရား႐ုံးေတြဟာ universal jurisdiction တရားစီရင္ခြင့္ကို
အေျခခံၿပီး အျခား ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံက ရာဇဝတ္မႈေတြကို ႐ုံးတင္စစ္ေဆးခဲ့တဲ့ ရာဇဝင္ရွိခဲ့ၿပီး၊
စပိန္ႏိုင္ငံမွာ အာဏာရွင္ ဖရန္ကို အစိုးရ လက္ထက္က ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ျပစ္မႈေတြနဲ႔ တ႐ုတ္အစိုးရက
ဖူလန္ေဂါင္ ဘာသာေရး အဖြဲ႕ေတြကို ႏွိပ္ကြပ္ခဲ့တဲ့ ျဖစ္ရပ္ေတြအတြက္ တရားစြဲဆိုခဲ့တဲ့ ျဖစ္ရပ္ေတြ
ရွိခဲ့ပါတယ္။ source-FRA
